ANG MAGBABALAK

Nagpahiyom si Lisa sa iyang kaugalingon.

Nagtindog siya atubangan sa lagwerta sa eskwelahan. Nagtan-aw sa bulak sa kalachuchi nga niduyog sa huyop sa hangin. Gisud-ong niya ang hangin nga nagsuroysuroy sa kalibutan tinabangan sa sayaw sa kalachuchi nga daw naghulat niiini. Kining maong hangin posible nga makighugpong sa uban nga mga hangin og mahimong bagyo. Samtang ang bulak usab, mahagbong sa yuta o dili ba kaha moadorno sa usa ka lawak dinhi sa eskwelahan. Ang usa lumalabay lamang samtang ang usa magpabilin dinhi hangtod sa iyang kamatayon.

Maanyag nga babaye si Lisa. Mora siya og usa ka diwata nga nagtindog, nagsud-ong sa ibabaw sa iyang gingharian. Taas ang iyang buhok nga ang kolor mora og kape nga walay sagol nga gatas og asukar. Ang iyang sinina nga luag nagkasikas og nisidlak uban sa hangin og sa adlaw.

Nitan-aw og balik kaniya ang mga bulak sa kalachuchi. Ang ilang kahumot nilupad uban sa hangin. Ang mga gamot niini nikamang sa ilalom sa yuta nga iyang gitumban. Og ang mga sanga nisayaw sa taghoy sa langgam nga natabunan sa langas sa mga nanglabay nga sakyanan sa kadalanan.

Nagpahiyom og padayon si Lisa. Nagpahiyom siya samtang naghunahuna sa nahitabo kaniya niining buntaga. Nagpahiyom usab siya sa paghunahuna sa mga mahitabo kaniya sa umaabot nga mga adlaw.

Kahibalo si Lisa nga ang umaabot nga mga adlaw dili lalim para kaniya. Kinahanglan nga iyang planohon ang sunod niya nga mga lakang. Apan kahibalo usab siya nga dili na siya kinahanglan maghunahuna pa kay ang tanan adunay paingnan. Adunay plano ang tanan. Nagpadayon siya pagpahiyom.

Nawala ang iyang pahiyom paghangad niya sa panganod. Ang iyang nawong mao ra og dagat nga ulipon sa mga hangin nga amihan og habagat. Ang panganod kinhanglan kab-oton og ipatik sa papel. Ang panganod naghulat kanako, hunahuna pa ni Lisa.

Sa tulo ka tuig nga pagtudlo ni Lisa sa St. Scholastica, dinhi sa lagwerta
siya magpasilong kung mapul-an na siya sa iyang pagtudlo. Og sa iyang kagawasan karon, dinhi usab siya nagpalandong. Kahibalo siya nga mao na kini ang katapusan niyang bisita sa maong lugar. Niining buntaga, gipapahawa na si Lisa sa iyang pagtudlo sa St. Scholastica’s College.

Nilakaw siya padulong sa opisina sa mga magtutudlo. Gisunod siya sa init sa adlaw. Wala niya balebaleha ang mga amigas nga nag-atang sa agianan og mga buyog nga gusto mohunghong sa iyang dunggan. Adunay usa ka basurahan nga natumba sa daplin sa iyang agianan og ang mga sulod niini, niambak sa gawas. Niawas didto sa bermuda nga bisan og giunsa paghuyop sa hangin, nagpakabuta og nagpakabungol.

Nanan-aw kaniya ang mga estudyante sa maong eskwelahan. Ang kasagaran manan-aw man gyud kung moagi si Lisa. Apan wala kini niya gitagad. Niadtong tungora, para kaniya, walay tawo ang tibuok kalibutan.

Nilabang siya sa maong lagwerta nga mao ra og diyosa nga naghubo. Walay laing sapot gawas sa sul-ob niya nga korona.

Naglingkod si Marilen sa iyang lamesa sa faculty room. Nagbasa kini sa iyang lesson plan. Naundang ang magtutudlo sa iyang buhat pagsulod ni Lisa sa maong lawak. Ang iyang bus-ok nga mga tudlo nigunit sa antyohos sa iyang mga mata. Nisuway siya nga magmasolob-on ang iyang nawong apan klaro lang hinoon nga igo ra siya sa pagpaningkamot niini.

"Miss Lisa, asa man ka gikan? Ganina ra ka gipangita ni Sr. Lucy."

"Mao ba?"

"Sorry diay kaayo sa nahitabo ganinang buntag."

"Unsa to?"

"Gipahawa man kuno ka sa eskwelahan. Kung duna koy matabang sa imo, sultii lang ko."

Nitan-aw si Lisa kang Marilen. Kahibalo si Marilen nga para kang Lisa, wala siyay tawo nga giatubang. Dili kana tinuod. Si Lisa makaharong og tan-aw sa tawo og walay mga detalye nga dili makit-an niini. Apan usahay, motan-aw kini sa imo nga mao ra og wala ka mabuhi ning kalibutana. Nilingkod lang kini sa iyang lamesa og nitan-aw kang Marilen. Wala na siya motubag pa.

"Ang buot nakong ipasabot, ang kasagaran nga rason ngano nga ang tawo mag-antos, tungod ra usab sa ilang mga sayop. Dili na ka motudlo? Daghan may opening karon sa mga call center. Dali ra ka kakita og laing trabaho" nagpadayon si Marilen.

Nanghipos si Lisa sa mga butang sa iyang mga hunos.

"Miss Lisa!"

"Unsa man?"

"Ganina ra lagi ka gipangita sa prinsipal! Unsa kahay iyang tuyo sa imo karon?"

Naghulat si Marilen sa tubag ni Lisa. Gusto niyang makita ang kaguol niiini. Wala siya kahibalo ug ngano nga gusto niyang makit-an ang kaguol sa iyang kuyog sa pagtudlo. Naghinamhinam siya nga mohilak kini sa iyang atubangan.

"Mao ba? Salamat."

Nagpadayon si Lisa sa pagpanghipos sa iyang lamesa. Ang lamesa sa dalaga walay butang nga dili konektado sa iyang pagtudlo. Wala kini adorno nga mga
hulagway sa iyang pamilya. Walay plastik nga bulak og mga figurine susama sa mga lamesa sa uban nga mga magtutudlo dinhi. Apan puno kini sa mga libro sa
literatura sa Pilipinas og lainlain nga mga nasud. Ang lamesa daw walay tag-iya nga tawo. Ang tag-iya ning maong lamesa mao ang mga libro nga nagtungtong niini.

Gipanid-an ni Marilen si Lisa. Ambot og ngano nga mataha man gyud siya kang Lisa. Matag kuyog nila sa faculty room, maghulat siya nga ilabay ni Lisa ang mga figurine sa iyang lamesa o dili ba kaha iyabo niini ang iyang bag nga puno sa mga produkto sa Avon og Natasha nga iyang baligya. Mao kana ang iyang bation kung magdungan silang duha sa faculty room.

Gipanulod ni Lisa ang iyang mga libro sa usa ka karton. Gibasa niya ang titulo sa matag usa. Philippine Literature ni Elumbera, Short Stories ni Nick Joaquin og mga libro sa mga trabaho ni Goethe, Schiller, Maria Rilke, Pablo Neruda, Gabriela Marquez, Sylvia Plath, Emily Dickinson, Jose Rizal ug uban pa. Kining mga libroha maoy kuyog sa dalaga sa matag adlaw. Dili siya bation og kamingaw basta makabasa siya niining mga bantugan nga manunulat. Gipunit usab niya ang chap book sa iyang mga balak. Didto dapit sa parte nga gimarkahan niya og papel, gipakli niya ang maong chap book. Ang balak nga Babaye sa Panganud, gibasa niya pag-usab. Ang istilo sa iyang pagsulat dili nato makomparar sa uban nga mga magbabalak. Istilo kini ni Lisa Tolentino.

Paglabay sa usa ka oras, nisulod ang laing magtutudlo sa faculty room.

"Miss Lisa, nia ra diay ka dinhi? Naghulat sa imo si Sr. Lucy sa iyang opisina!"

"O diay, nalimot ko da."

"Ikaw gyud. Nalimot ka? Wala na sab lagi ka nagsul-ob sa atong uniform!" matud
pa ni Melanie nga kuyog usab nila pagtudlo sa maong eskwelahan. "Ang ato baya nang prinsipal ang nangita sa imo."

"Dili na na siya nako prinsipal."

Og nitindog si Lisa dayon og gawas sa faculty room aron pakigkita kang Sr. Lucy. Natingala si Marilen og Melanie nga mao ra man hinuon og nalipay si Lisa nga gipapahawa siya sa pagtudlo sa eskwelahan. Ang St. Scholastisa usa ka inila, eksklusibo og karaan nga eskwelahan sa mga babaye sa syudad sa Sugbu. Ang mga babaye nga gradwado dinhi, mga anak sa mga inila nga pamilya sa dakbayan. Gipadagan kini sa Franciscan sisters. Lakip sa ilang mga alumni mao ang asawa sa pinakadatu nga negosyante og ang primero nga gobernador nga babaye karon sa lungsod.

Ang opisina sa prinsipal duol sa chapel sa eskwelahan. Hilom ang palibot kay ginadili man ang pag-istorya og pagkatawa sa mga estudyante nga manglabay dinhi. Mismo ang opisina sa principal, mao ra sab og simbahan. Giadornohan kini og dako nga crucifix sa usa ka bungbong. Gawas sa usa ka halad nga mga bulak, wala nay laing adorno ang mga puti nga bungbong niini. Pagsulod ni Lisa sa opisina, nakit-an niya si Sr. Lucy nga naglingkod sa silya niini. Mao ra man og naghulat kini sa mga tawo nga gusto mangumpisal kaniya.

"Dayon, Miss Tolentino. Lingkod, palihug."

Nilingkod si Lisa. Naghulat si Sr. Lucy sa hangyo sa dalaga. Apan walay hangyo nga gustong isulti ang magtutudlo. Hilom ang duha sa sulod sa opisina og wala na makaantos ang prinsipal.

"Dili na lang ko magpaligoyligoy pa. Gusto nakong mahibaw-an ang imong tubag sa mga istorya bahin sa imo. Kahibalo man tingali ka nga nagtan-aw sab ko sa imong kaugmaon."

"Dili na kinahanglan, Sister."

"Sultian ta na lang ka nga wala ko mobotar batok kanimo. Adunay mga tawo nga nangisog nga dili ka papahawaon. Apan, mas daghan kadtong gusto nga pahawaon ka. Labi na gayud ang representante sa Parents Teachers Association. Gihulga mi niya nga kung dili ka namo pahawaon, ibalhin niya ang iyang mga anak sa lain nga eskwelahan kuyog ang mga anak sa iyang mga paryente og mga amiga nga nag-eskwela dinhi. Nasuko gyud siya sa imo."

"Kahibalo ko."

"Kay ngano man gyud nga moinsister man ka anang imong kaugalingon nga mga paagi sa pagtudlo og Literature? Kahibalo ko nga daghan ang mga estudyante nga ganahan kaayo sa imong paagi apan ngano man gyud nga itudlo man nimo nga si Jose Rizal usa ka mini nga magbabalak? Unya paluparon nimo og maayo ang mga hunahuna sa mga estudyante. Apil hypnosis, gisagol na nimo sa imong pagtudlo. Unsa man ka? maestra og Literature o Psychiatrist?"

"Wala nay angay pang istoryahan, Sister. Human na ang tanan og mopahawa na ko diri."

"Gusto lang ko nga motambag Miss Tolentino. Dili gyud ka kaingon nga wala ta ka giwarningan sa una pa."

"Nakahinumdum ko sa imong mga memo kanako."

Nilihok ang madre sa iyang lingkuranan. Dili usab siya komportable sa atubangan ni Lisa. Nagtan-aw lang kini kaniya apan mao ra og wala siya nakit-an niini.

"Ang tanang subject nga imong gihandle, imong himoon ang imong gusto. Unsa nang imong style? Post modern o modern? Kabuang nang imo o rebelde lang gyud ka?"

"Rebelde kadtong tanan."

"Unsaon man namo pagpugong sa imo dinhi sa eskwelahan kung gahi kaayo
ng imong ulo?"

"Wala ko magdahum nga magpadayon og tudlo dinhi."

"Gusto ko mahatag sa imo og lain nga higayon, Miss Tolentino. Kahibalo ko nga summa cum laude ka sa Cebu Normal University. Apan kadtong mga balak nga imong gipahimo sa third year highschool nga klase, sobra na sab to! Balak bahin sa panghilawas? Imo pa silang gitambagan nga buhaton kini aron adunay pagkatinuod ang ilang mga balak? Unsa may niabot sa imong ulo? Katoliko kini nga eskwelahan. Dili na nako madawat ang imong mga gipangbuhat sa classroom. Unsaon nako pagdapig sa imo?"

"Wala ko manghinaot nga imo kong dapigan."

"Wala na koy mahimo para sa imo. Unya karon, molakaw ka nga magbawon og kayugot sa eskwelahan?"

"Wala koy gibati nga ingon niana, Sr. Lucy. Ako ning sayop kay ngano nga wala ko ni-resign sa una pa. Ngano nga naghulat ko nga inyo kong pahawaon."

"Ayaw paghunahuna ana, Miss Tolentino. Sa pagkatinuod, posible pa nga dili ka dayunon sa pagpahawa dinhi. Pag-leave lang og usa ka tuig. Unya usba nang imong istilo sa pagtudlo. Mahimo pa ka nga mobalik dinhi."

Nipahiyom si Lisa. Pahiyom kini, dili tungod sa kalipay. Nalingaw lang siya sa tinubagay nila sa prinsipal.

"Dili na ko gusto nga mopadayon og tudlo dinhi, Sr. Lucy."

"Unsa?"

"Dili ko mobalik sa pagtudlo dinhi. Nakat-unan na nako ang tanan nga angay nakong mahibaw-an dinhi sa St. Scholastica."

"Wala ko kasabot sa imo?"

"Kinahanglan pa ba kong mopadayag sa imo? Dili na man siguro?"

"Palihug, pasabta ko sa imong gustong mahitabo."

"O, sige. Gusto ko mahimong usa ka sugbuanong magbabalak. Usa ka tinuod nga sugbuanong magbabalak. Wala nay bili para kanako ang pagpadayon sa pagtudlo dinhi. Kung motudlo man galing ko, sa ako nang kaugalingon nga eskwelahan. Dili ko gusto mahimong yaya sa mga spoiled nga mga anak sa mga adunahan ning dakbayan."

"Unsa to? Gadamgo ka Miss Tolentino. Kahibalo ka sa imong gipanglitok?
Ang mga alumni niining among eskwelahan, mga importanteng tawo sa Sugbu.
Malipayon ang mga magtutudlo nga makatrabaho dinhi nga mao na ang ilang mga estudyante!"

"Daghang magtutudlo ang gustong motudlo dinhi apan ako dili na ko gusto mopadayon dinhi."

"Tinuod gyud nang imong gihunahuna, Miss Tolentino? Magpadayon gyud ka anang imong damgo? Magbabalak? Mag-abri og kaugalingon nga eskwelahan gamit ang imong istilo sa pagtudlo?"

"Oo, Sr. Lucy."

"Kinsa may mosalig sa imo sa ilang mga anak?"

"Dili kana mao ang pangutana, Sr. Ang pangutana mao kung kinsa ang
makababag sa ako?"

Sa wala pa mosulod si Lisa sa opisina, naghunahuna ang prinsipal nga ang dalaga mosunod sa iyang gustong mahitabo. Karon nanghinaot na lang siya nga magpakita og kaguol si Lisa sa mga panghitabo. Wala siya nagdahum nga ibalewala sa dalaga ang iyang paghatag og laing higayon niini. Wala siya magdahum nga mao kini ang ipakita sa dalaga.

" Wala ba ka kasabot nga kanang mga bag-o nga mga istilo sa pagtudlo, molabay ra nang tanan? Nga kinahanglan sundon nato ang naandan na nato sa dugay na nga panahon? Nga respetohon nato kini kay dili na kini nato mausab. Ang pinakamaayo mao nga ato na lang kining pagasundon."

"Ngano man?"

Naglabad ang ulo ni Sr. Lucy. Dili siya makatuo sa tinubagan ni Lisa. Nakahunahuna siya nga giinsulto na siya niini.

"Unsay ngano man? Palihug, tapuson na nato kining atong istorya kay wala kini paingnan. Pilay imong edad?"

" Beinte kwatro."

"Bata pa ka, mausab pa nang dagan sa imong utok. Good luck ,Miss Tolentino."

Nitindog si Lisa og nigawas sa opisina sa prinsipal. Wala na niya tubaga pa si Sr. Lucy. Ang sulod sa iyang hunahuna mao ang panganod nga dugay nang naghulat nga mapatik niya sa papel.