ANG DAMGO NI ELEUTERIA KIRSCHBAUM

Usa na katu-ig ang nilabay apan mao ra man og

kagahapon lang.

Ako si Eleuteria Duhaylungsod. Wala pa gayud ko

maanad pero Eleuteria Kirschbaum na diay ang akong

ngalan karon. Ang akong istorya didto nagsugod sa

barangay Guindulman sa Bohol. Unya nasumpayan

kini sa Mactan International Airport.

Sa dihang nilanding ang eroplano nga akong

gisakyan didto sa Kota Kinabalu sa Malaysia, hapit

muboto ang akong kasing-kasing sa kahadlok. Kay sa

tibuok nakong kinabuhi wala pa gyud ko naka-angkas

og eroplano. Karon pa gayud.

Maayo gani kay beinte minutos ra mi sa Kota

Kinabalu busa dili na kinahanglan mobiya pa ko sa

akong lingkuranan. Pastilan! Dili pa gyud ra ba ko

hanas motangtang sa akong seatbelt. Hapit ko malisang

niadtong higayona pagdayon og lupad sa eroplano. Kay

wala man pod koy hanaw sa pagtaud sa maong seatbelt.

Maayo galing kay gitabangan ko sa akong tupad nga

Amerikano. Labihan nakong ulawa sa dihang gitudlo-

an ko niya pagpasok og pagbira aning sinturon nga

gama sa kabilya.

Pastilan! Mag-unsa na lang ko og dili makasugat si

Hans sa ako pag-abot nako sa Germany. Nagsige na

lang baya ko og pamastilan niini.

Si Hans mao ang akong pamanhunon nga Aleman.

Tiaw tiaw ra baya tong ako sa akong ig-agaw nga si

Merle dihang niuli siya sa Guindolman. Paglabay sa

tulo ka tuig gikan naminyo siya sa iyang penpal. “Tagai

sab ko ug Amerikano nga pamanhunon aron makaanak

sab ko og bata nga pareha sa imong anak, gwapo

kaayo!” Akong gikantyawan si Merle “O! sige

pangitaan ta ka og bana aron naa na unya koy

paryente nga masangpit didto sa Germany” kanayon pa

ni Merle.

Wala kadto nako gihunahuna nga matinuod. Apan

sa dihang nakadawat na ko og sulat gikan kang Hans,

niusbong baya usab ang akong damgo. Ang hulagway

niya nga iyang gipadala sa ako kuyog sa iyang sulat,

gitipigan gyud nako og maayo.

Og pagkahuman sa unom ka buwan nga sinulatay,

iya nang gipaareglar ang akong bisa. Ambot og kapila

ko nagbalik-balik sa Sugbu para sa akong passport?

Puerteng lisura! Unsa man pod tong akong birth

certificate nga wala na man hikit-i sa munisipyo.

Gikitkit man siguro to sa ilaga o sa anay ba kaha?

Og sa dihang nilusot na ang akong passport, ang

akong fiancée visa na usab ang problema. Dili gyud

lalim ning magpa-interbyu didto sa German embassy sa

Manila. Maayo na lang gani kay gikuyogan ko adtong

taga travel agency nga maoy naghikay sa akong mga

papeles.

Og nakalakra man siguro sa akong palad si Hans.

Kay sa wala damha, na-aprubahan man ang akong

bisa. Hapit na gyud siguro nako makab-ot ang akong

damgo. Nga usab makatabang sa akong ginikanan og

mga igsoon nga nagpuyo sa kapait sa ka-pobrehon sa

Pilipinas.

Kaanindot gayud kong ang akong mga igsoon

makahuman sa College. Og sila pud ni Nanay ug Tatay,

makapuyo na sa balay nga walay buslot ang atop.

Pareho sa bag-ong panimalay sa mga ginikanan ni

Merle. Unya makakaon sab intawon sila og karne

matag adlaw.

“Fasten your seatbelts please” Ingon pa sa gwapa

nga stewardess nga naglakawlakaw sa eroplano.

Niining higayona, wala na kaayo ko nakulba-an kay

nakasabot na man ko sa iya.

Sa wala nagdugay nibalik na usab ang maong

stewardess “Would you like fish in curry sauce and rice

or beef rouladen with mashed potatoes Ma’am?” “Fish,

Ma’am” maoy akong nadali-dali og tubag. Kay wala

man ko kaila adtong iyang giyawit tanan. “How about

wine, juice, coffe or tea?” “Cokes, Ma’am” tubag pa

nako. Maayo gali kay wala na siya’y pangutana pa nga

lain kay ang usyuserong Amerikano sa akong tupad

naminaw baya sa amo.

Pagkahuman nako og kaon, gitan-aw nako kung

wala ba maibot ang lingin nga sticker sa akong asul

nga blusa. Kay pagcheck-in nako didto sa syudad ni

Lapu-lapu, gipapilit kini sa babaye sa ako didto sa

counter.

“Paghulat lang sa mando sa stewardess aron dili ka

mabiyaan sa imong connecting flight” matod pa sa

maong babaye.

Sa pagkatinuod, gikuyawan gyud kaayo ko nga

mapadpad ko sa laing espidno. “Hesus, Maria

kalawaton, mag-unsa na lang?” pulong nako sa akong

kaugalingon.

Sa wala magdugay, niabot na mi sa Kuala

Lumpur. Ang stewardess niduol sa ako og ingon pa

niya” Please stay in your seat until I come back for you”

samtang nagtan-aw siya sa sticker sa akong blusa.

Maoy hinungdan nga nagpabilin ko sa eroplano.

Hangtod nga hapit wala nay nabilin nga pasahero. Tulo

na lang mi kabuok unya puros mi Pilipina nga pers

taym pa nakasakay sa eroplano. Og usab nakatungtong

sa langyaw nga nasod.

Si Vangie og si Nerissa padulong usab sila sa

Frankfurt, Germany. Pareha sa ako, nanimpalad sab

sila nga moasenso ang kinabuhi pinaagi sa pagminyo sa

usa ka langyaw. Nalipay kaayo ko nga naa na koy

kuyog. Og nahuwasan gamay ang kalabog sa akong

kasing-kasing.

Sama sa mga masinundanon nga karnero,

gitultulan mi sa stewardess sa Gate 47 diin modunggo

ang eroplano nga magdala kanamo sa Germany. Unom

ka oras ang among stop-over sa Kuala Lumpur. Mao

kadto nga nakalugar mi sa pakighimamat sa usag-usa

“Ang akong pamanhunon nga si Peter, saisenta anyos

na og ako magbeinte-dos pa lang sa sunod tuig, pero

kinahanglan praktikal na karon” matud pa ni Vangie.

“Napulo ka tuig ang biya namo ni Markus apan

nagkahigug-maay pod mi, oy, bisan og sa e-mail og

sa telepono lang” subay usab ni Nerissa.

Wala ko mosabat sa maong istorya. Kay sa

pagkatinuod, dili man pod gugma ang rason nga

makigminyo ko kang Hans. Gipul-an na lang gyud ko

sa kalisod sa Pilipinas.

Si Hans maoy akong salbasyon ning kinabuhi nga

way kapaingnan- kalisod lang gihapon. Si Tatay walay

klarong trabaho unya palahubog pa gyud. Si Nanay

sige og pusta sa masiao unya nagsige pod og kamabdos.

Dose na mi kabuok og ako ang kamaguwangan.

Nigraduate na ko sa Guindolman Public High School

unya sa edad nga beinte-tres, kinahanglan na kong

motabang sa akong pamilya. Wala gyud koy plano nga

maminyo kang Kardo nga maag-uuma. O dili ba kaha

kang Nestong nga traysikol drayber. Kay sigurado gyud

ko nga dili moasenso ang akong kinabuhi kuyog nila.

Ayaw na lang, intawon!

Maayo lang unta og suertehon ko ani kang Hans.

Ang flight gikan sa Kuala Lumpur padulong sa

Frankfurt, nikabat og mga walo ka oras. Unya ang

kulba sa akong dughan nagpadayon gihapon. Dili na

tungod sa kahadlok nga masa-ag ko. Apan tungod sa

kalisang niining bag-ong kinabuhi nga akong giatubang

karon. Ang lalaki nga akong minyoan, usa ka

estranghero. Wala pa man gani mi nagkita sa personal.

Sus! Kung mahimo pa lang moambak sa eroplano

og molupad balik sa Pilipinas.

Apan dako ang paglaom ni Nanay ug Tatay kanako.

Nanghambog na man gani to sila sa among silingan nga

tsismosa. Nga sa dili madugay, mapalitan na nako sila

og karaoke. Mao man siguro kadto ang nakahatag nako

sa kaisog sa pagsagubang niining walay undang nga

kulba sa akong kahiladman.

Ensaktong alas siete kuarenta’y singko sa buntag

pag-abot nako sa Frankfurt. Wala koy tarong nga tulog

kay nag-alingasa man ang akong utok. Di sab ko

kahibalo mopa-andar sa gamay nga telebisyon sa

atubangan sa akong lingkuranan. Busa nagsige na lang

og tuyok-tuyok ang akong panumduman. Wala sab koy

makaistorya. Si Vangie ug Nerissa, layo man sila sa

akong gilingkuran. Og ang akong tupad wala man

motagad sa akoa. Pagkabinhod ra ba sa akong natulog

nga paa.

Pareho sa nahitabo sa Kuala Lumpur, giguyod na

usab kami sa stewardess. Iya ming gitultulan sa bintana

sa immigration officer unya gitugonan mi kung unsaon

pagtultol sa kuhaanan sa among maleta.

Wala na gyud kaantos ang akong mga nerbyosa

nga tuhod. Nikurog kini ug taman sa dihang ako nang

torno sa maong bintana. “Passport please. How long are

you staying in Germany? Where are you going to stay?”

Ang ratatat nga pangutana sa pulis nga nagpasundayag

sa bintana.

Wala ra siguroy sayop kadtong papel nga akong

gitubagan didto sa eroplano. Pagkahuman sa

nagkayuring nakong tubag sa iyang mga pangutana,

gihatag man niya ug balik ang akong passport. Sama sa

usa ka kriminal, nagdali ko sa paglakaw pahilayo

kaniya.

“Maayo unta og duol ra ang atong puy-anan dinhi”

matud pa ni Vangie “kay aron magkita lang gihapon

ta” “Bitaw”sugyot pa ni Nerissa. Samtang igo lang kong

nitando, sa dihang naghulat kami sa among mga

bagahe. Og gikuot nako sa akong pitaka ang hulagway

ni Hans. Hinaot pa unta nga naghulat siya kanako

niadtong tungura.

Pagkadako sa paluparan sa Frankfurt. Limpyo

kaayo ang palibot. Galing ang hangin nga nihikap sa

akong nawong, presko usab kaayo. Unya bisan sa

kadaghan sa mga tawo dinhi, hilom man kaayo ang

lugar. Humot usab og langyaw. Pareho sa kahumot sa

bag nga pasalubong ni Merle kanako pag balikbayan

niya sa niaging tuig didto sa Guindolman.

Sa wala madugay, adunay tawo nga nagkaway sa

ako. Og mao na kadto ang primerong pagkita nako sa

akong pamanhonon.

Tambok man diay kaayo si Hans. Dili man gud

kinatibuk-ang lawas ang hulagway nga gipadala niya sa

ako sa Pilipinas. Apan susama sa langgam nga gipreso

sa hawla, nagpakasal lang gihapon ko sa iya.

Dili sab siya maayo mag-iningles. Unya wala usab

siya’y tarong nga trabaho. Maayo galing kay nagpuyo

mi sa balay sa iyang inahan. Busa wala ra mi gasto sa

abang, koryente og pagkaon.

Apan ang iyang madawat nga welfare compensation

gikan sa ilang gobyerno, igo lang pod igasto sa iyang

bisyo. Kada adlaw lima ka kahang sigarilyo og napulo

ka botelyang Bitburger beer gayud ang iyang mahurot.

Unya magsige usab siya og laag kuyog sa iyang barkada

nga magsakay sa ilang mga dagko nga motorsiklo.

Mahal ra ba kaayo ang gasolina dinhi. Kung kwentahon

kini nako sa kwarta sa Pilipinas, mokabat na kini sa dos

sientos kapin kada litro.

Ang akong pinuy-anan dinhi sa Hundsangen gama

sa semento. Susama kini sa balay og dato didto sa

Guindolman. Ang akong pagkaon, lamian usab.

Ikomparar sa talbos sa kamote og mais nga maoy

madali-dali ni Nanay. Matuk-an man gali ko usahay

iniglamoy nako sa brotchen ug bratwurst kung

makahinumdom ko sa kawad-on sa lamesa sa akong

mga igsoon.

Aduna usab kami awto nga magamit sa pagsuroy-

suroy. Didto sa luag nga autobahn inigbisita namo

panagsa sa ila ni Merle og sa iyang istrikto nga

bana. Busa, dili ako angay nga magmasulob-on dinhi.

Apan ngano man nga bug-at man kaayo ang

akong kasing-kasing? Tingali tungod kini kay wala pa

gyud ko mobati og gugma kang Hans. Basin usab og

ang hinungdan niini mao ang higante nga kamingaw

nga akong gibati sa kada adlaw.

Pagkalami gyud subayon sa akong damgo, ang

dagat didto sa Guindolman. Magtiniil samtang

maligo sa grasya sa init nga adlaw og sa parat nga

hangin. Nahidlaw pod ko sa hilaw nga saging nga

gilung-ag. Unya ginudnod sa ginamos- tugnos nga maoy

among bitbiton didto sa baybayon matag Domingo.

Possible usab nga gipul-an na ko nga mao ra man

og ako ra ang nagtikawtikaw dinhi sa among balay. Dili

man mi magkasinabot sa inahan ni Hans kay wala man

usab siyay iningles. Maglikay na lang ko sa iya.

Ambot og ngano nga bisan sa kadaghan sa mga

panimalay og mga awto dinhi, hilum man kaayo ang

akong palibot. Usahay mao ra man og ako na lang ang

tawo nga nahibilin sa tibuok kalibutan.

Siguro naggikan kini sa rason nga hangtod karon

dili gihapon ko hanas mag-german . Wala gayud koy

tarong nga kaistorya dinhi.

Naunsa na kaha to si Vangie og si Nerissa karon?

Wala man sab mi naghatagay og among mga numero sa

telepono kay gapareho ra man ming tulo. Walay mga

hanaw. Mahal usab kaayo dinhi kung magsige ka og

gamit sa telepono. Kada istorya namo dinhi sa

telepono, mao ra usab kini og dunay metro pareho sa

taksi. Paspas kaayo ang patak.

O dili ba kaha ang hinungdan sa pagtingkagol

niining akong dughan tungod kay usa ka tuig na ang

milabay og wala lang gihapon ko nakapalit ug

karaoke para kang Nanay ug Tatay.